Beschermd onroerend erfgoed verkopen: wat onthouden?

Net als een archeologische site of waardevol landschap kan ook een woning het label beschermd erfgoed krijgen. Logischerwijs komen daar een aantal zaken bij kijken, zowel voor koper als verkoper. Beschermd onroerend erfgoed verkopen: wij zetten de belangrijkste info en regels op een rijtje.  

Lokale verantwoordelijkheid

Een oude stadswoning uit de late Middeleeuwen, een klein kasteel, een historisch waardevolle tuin of hoeve, zelfs een waardevolle voorgevel… Al deze eigendommen kunnen uitgeroepen worden tot beschermd bouwkundig erfgoed. Officieel gebeurt dit via een inventarisering van de woning.

De procedure achter die inventarisering is vandaag een verantwoordelijkheid van de verschillende gewesten. Met andere woorden: zowel Vlaanderen, Wallonië als het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beslissen met behulp van eigen procedures over de beschermde status van een gebouw.

Daarnaast is het ook mogelijk – zoals dat in Vlaanderen het geval is – dat de gemeentelijke besturen mee instaan voor de inventarisering van beschermd onroerend erfgoed. Sommige gemeenten zijn hier zelfs toe verplicht.

Wanneer komt een woning in aanmerking?

Wat de verschillende gewesten wel 100% gemeen hebben, is het respect voor waardevolle historische en culturele gebouwen en een aantal objectieve criteria die moeten bepalen of een woning al dan niet in aanmerking komt voor officiële bescherming, zoals:

• Wat is de historische, sociaal-culturele, wetenschappelijke… waarde van het gebouw?
• Hoe zeldzaam is het bouwwerk?
• Gaat het om een herkenbaar gebouw, bijvoorbeeld van de hand van een beroemde architect?
• Hoe authentiek zijn het gebouw en de gebruikte gebouwelementen in vergelijking met de oorspronkelijke staat?
• Heeft het gebouw een representatieve waarde voor de gemeente of stad?
• Is het gebouw extra waardevol door de aanwezigheid van andere elementen – zoals bouwwerken of landschappen – in de buurt?

Op basis van deze vaststellingen gaat een uitgebreid onderzoek van start, dat op zijn beurt zal uitmonden in het al dan niet toekennen van het beschermde statuut van de woning.

Zowel Vlaanderen, Wallonië als het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beslissen met behulp van eigen procedures over de beschermde status van een gebouw.

Het verdict: beschermd onroerend erfgoed. En nu?

Eens er officieel beslist is dat een woning beschermd erfgoed wordt, heeft dat een aantal gevolgen voor de eigenaar van de woning. Enerzijds als bewoner van het gebouw, maar ook wanneer hij of zij beslist om het erfgoed ooit te verkopen.

Zo is het de verantwoordelijkheid van de bewoner om het gebouw in zo’n goed mogelijke staat te houden. Dat betekent niet dat er geen verbouwingen of aanpassingen aan het gebouw mogen gebeuren. Afhankelijk van het officiële statuut van het gebouw dient de bewoner wel eerst een toelating of vergunning te vragen voor deze werken. Natuurlijk is het niet toegelaten om zomaar afbraakwerken te organiseren binnen een beschermd pand.  

Gezien de vele regels en uitzonderingen, kan het een goed idee zijn om een makelaar of erfgoedconsulent in te schakelen. Deze kan je extra inzicht bieden in de regelgeving en gericht advies geven.

Beschermde woning verkopen = informeren!

In principe is het geen enkel probleem om een beschermde woning te verkopen. Afhankelijk van het statuut van de woning, ben je mogelijk wel verplicht om potentiële kopers te informeren over de beschermde status van het gebouw.

In Vlaanderen dien je zelf verplicht te communiceren over een beschermd erfgoed in advertenties of op immowebsites. Uiteraard dient ook de notaris dit statuut duidelijk in de verkoopovereenkomst op te nemen, zodat de toekomstige koper perfect weet welke voorwaarden en plichten zijn kant opkomen.

Het is de verantwoordelijkheid van de bewoner om het beschermde gebouw in zo’n goed mogelijke staat te houden.

Financieel duwtje in de rug

Tot slot geniet je als eigenaar van een beschermde woning mogelijk van een aantal financiële hulpmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn subsidies voor het restaureren van de woning, maar ook een btw-verlaging, fiscale voordelen of het wegvallen van successierechten bij een schenking. Ook hier verschillen de financiële tegemoetkomingen per regio:

• Vlaanderen
• Wallonië
• Brussels Hoofdstedelijk Gewest