Kun je verplicht worden om je huis te verkopen?

In vastgoed zijn geschillen schering en inslag. Of het nu gaat over een gezinsbreuk, onenigheid tussen twee personen, of andere conflicten in verband met de eigendom, soms is juridische tussenkomst onvermijdelijk. Dan rijst de vraag natuurlijk: in welke omstandigheden kun je verplicht worden om je onroerend goed te verkopen?

Onroerend goed, een fundamenteel recht in België

Voordat we de situaties bespreken waarin je verplicht kunt worden om je eigendom te verkopen, herhalen we dat privébezit een fundamenteel recht is in ons land.

Elke burger heeft een vrijwel absoluut recht om een woning te verwerven en te bezitten.  Toch heeft dat recht ook grenzen, en kan het voor het algemeen welzijn of in bepaalde situaties ingeperkt worden.

Vier situaties waarin iemand verplicht kan worden om zijn huis te verkopen

Om zijn schulden af te betalen

Een huiseigenaar kan verplicht worden om zijn huis te verkopen als zijn schuldenberg te groot is.

Schuldeisers kunnen, gedekt door een gerechtelijk bevel, een beslagprocedure starten om de verschuldigde bedragen te innen. Deze werkwijze komt vaak voor wanneer een hypotheek niet afbetaald wordt.

De eigenaar is wel beschermd tegen een overhaaste verkoop. Hij krijgt tijd om zijn schulden af te lossen of de eigendom zelf te verkopen voor een hogere prijs. Een verplichte openbare verkoop is de laatste uitweg.

Bij een onteigening wegens openbare werken

De Belgische staat kan beslissen om je te onteigenen als het een project van algemeen nut (zoals een nieuwe weg, school of openbare infrastructuur) wilt uitvoeren op de locatie van je huis.

Dat gebeurt maar zelden in ons land, en houdt meestal een billijke vergoeding voor de eigenaar in. Die vergoeding is doorgaans gebaseerd op de marktwaarde van het eigendom (de prijs die je er op de plaatselijke markt normaal gezien voor zou krijgen).

De onteigeningsprocedure wordt streng gereguleerd door de wet om de rechten van de eigenaars te waarborgen. Vóór een onteigening vindt altijd een openbaar onderzoek plaats om de meningen en zorgen van de betrokken burgers in kaart te brengen.

Als het eigendom verwaarloosd is of een gevaar vormt

Als een huis onbewoonbaar wordt verklaard of een gevaar voor de buren vormt, kan de lokale overheid renovatiewerken opleggen.

Als de eigenaar niet in staat is of weigert om die werkzaamheden zelf te laten uitvoeren, kan het onroerend goed te koop gezet worden en zal de opbrengst van de verkoop gebruikt worden om de werken te financieren.

Bij een familieruzie

Spanningen in verband met familiale gebeurtenissen zoals een relatiebreuk, scheiding of erfenis kunnen tot geschillen leiden en minstens gedeeltelijk een verkoop forceren.

Als bepaalde erfgenamen bijvoorbeeld wensen een huis te behouden, terwijl anderen het liever verkopen, kan een van de erfgenamen vragen om het goed te ‘verdelen’. In dat geval wordt het huis verkocht en de opbrengst daarvan gelijk verdeeld onder de erfgenamen.

Dat is natuurlijk een complex proces en bemiddeling of minnelijke schikkingen worden vaak aanbevolen om de familiebanden zoveel mogelijk te vrijwaren.

Onze tips om een verplichte verkoop te vermijden

De omstandigheden van een verplichte verkoop liggen vaak buiten onze macht, maar toch kun je met bepaalde voorzorgsmaatregelen vermijden dat je in een dergelijke situatie terechtkomt:

1. Beheer je financiën op een verantwoorde manier: ga geen leningen aan die je niet kunt afbetalen. Breng je inkomsten en uitgaven in kaart en neem geen onbezonnen risico’s voor een vastgoedinvestering.
   
   
2. Onderhoud je eigendom regelmatig: een huis vergt onderhoud. Renovatiewerken lijken soms duur, maar brengen op de lange termijn ongetwijfeld geld op. Bovendien vermijd je dat je de veiligheidsnormen niet naleeft.
   
   
3. Neem een verzekering: dek jezelf in door bijvoorbeeld een woonverzekering te nemen. Ze kan een verkoop niet voorkomen, maar helpt wel de werkzaamheden te bekostigen wanneer je bijvoorbeeld schade door water of brand hebt.
   
   
4. Communiceer goed: bij geschillen is een gemoedelijke communicatie vaak de sleutel tot succes. Zoek bijstand wanneer nodig en laat de situatie niet escaleren tot een punt waarop de gevolgen voor je privéleven te groot worden.